Gminna Izba Regionalna

Gminna Izba Regionalna w Kłaju została powołana w dniu 25 marca 1999 roku z inicjatywy
Pana Dionizego Kołodziejczyka – badacza, historyka, geografa, wieloletniego nauczyciela szkół licealnych.

Pierwsze eksponaty zostały przekazane na przełomie czerwca i lipca 2000 roku.

Uroczyste otwarcie Izby Regionalnej miało miejsce w dniu 8 września 2000 roku. Połączono je z wernisażem wystawy obrazów Alojzego Chrobaka.

Gminna Izba Regionalna gromadzi eksponaty przede wszystkim związane z regionem Kłaja i pobliskimi miejscowościami – pamiątki mieszkańców, dawne wyposażenie i sprzęty gospodarstwa domowego, stare narzędzia rolnicze, przedmioty codziennego użytku, dokumenty, fotografie.

Wśród nich możemy wyróżnić pamiątki historyczne, etnograficzne i przyrodnicze, prace artystyczne oraz tzw. „eksponaty różne” – widokówki, dokumenty (najstarszy z nich pochodzi z 1872 r.), zdjęcia oraz książki (najstarsza wydana w 1892 r.)

Charakteru dawnych lat dodają piękne komody, narzędzia stolarskie i szewskie. Istnieje także kącik pszczelarski, gdyż w naszym rejonie od dawien dawna trudniono się wyrobem miodu w okolicznych pasiekach.

Do największych atrakcji można zaliczyć eksponaty związane z I i II wojną światową. Wybitnym osiągnięciem na tym polu jest posiadanie elementów samolotu PZL P-11C słynnego „powietrznego wilka” płk Wacława Króla. 

Zespół Gminnej Izby Regionalnej powołany w 2000 roku składał się z ośmiu osób: Dionizego Kołodziejczyka – kierownika muzeum, Anny Wójtowicz, Zofii Motoły, Józefa Glicy, Anny Chorop, Mieczysława Ponikiewicza, Jana Kalety, Haliny Wojas. W tym składzie zespół funkcjonował do końca października 2001 roku. 

Gminna Izba Regionalna organizowała czasowe wystawy lokalnej twórczości artystycznej i kolekcjonerstwa, m.in. wystawy malarstwa, rzeźby, zbiory kolekcjonerskie o różnorodnej tematyce. Ponadto w Izbie Regionalnej prowadzone były zajęcia edukacyjne dla dzieci i młodzieży.

 W 2006 roku Gminna Izba Regionalna otrzymała kolejną salę, gdzie od tej pory odbywały się wernisaże i wystawy. Prezentowane były pokaźne zbiory starych fotografii dostarczonych przez mieszkańców gminy oraz wiele innych eksponatów i dokumentów.

W tym samym roku kustoszem Gminnej Izby Regionalnej została Krystyna Gierat. Na stanowisko zastępcy wybrano Zofię Przeździk.

 W 2009 roku miała miejsce akcja gromadzenia starych fotografii zorganizowana przez Stowarzyszenie Rozwoju Kłaja. Udało się zebrać ogromną ilość zdjęć. Zorganizowano wystawę trzystu zdjęć, którą można było obejrzeć w sali widowiskowej Urzędu Gminy Kłaj. Fotografie przedstawiały rozwój Kłaja na przestrzeni lat (m.in. budowa budynków administracyjnych, kościoła), mieszkańców wykonujących dawne, codzienne czynności, jak na przykład prowadzenie gospodarstwa domowego i rolnictwo, czy ważne uroczystości i wydarzenia w naszej gminie. Następnie cały zbiór przekazano na stałe do Gminnej Izby Regionalnej, gdzie można go dzisiaj obejrzeć.

 W 2012 roku naszej Izbie Regionalnej zostały przekazane fragmenty samolotu PZPL.11.C, którym latał ppor. pil. Wacław Król w okresie II wojny światowej i który rozbił się w okolicy Kłaja. Elementy samolotu zostały odkryte w Puszczy Niepołomickiej w tym samym roku przez mieszkańca Kłaja Janusza Czerwińskiego. Odrestaurowane elementy samolotu można było oglądać w specjalnie przygotowanej na ten cel sali.

 Warto wspomnieć, że w dniu 8 września 2012 uroczyście obchodzono święto Jubileuszu 750-lecia Kłaja, które pokryło się z 12 rocznicą otwarcia Gminnej Izby Regionalnej. Z tej okazji zorganizowano atrakcyjną i pokaźną wystawę Malarstwa i Rzeźby Adama Chudeckiego oraz rysunku Justyny Chudeckiej, którą można było oglądać od 31 sierpnia 2012 roku.

Należy powiedzieć, że istotny wkład w stworzenie Gminnej Izby Regionalnej miał Dionizy Kołodziejczyk. To dzięki niemu powstała Izba Regionalna, która do dziś funkcjonuje i rozwija się. Założyciel jest także osobą zasłużoną dla Kłaja. Dionizy Kołodziejczyk jest autorem publikacji na temat tego regionu, m.in. „Gmina Kłaj monografia”, czy wydanej z okazji
750-lecia Kłaja monografii „Z dziejów Kłaja”.

Miejscowość Kłaj położona jest na skraju puszczy leśnej, w pobliżu rzeki Raby.

Kłaj to osada znana już w XIII wieku. Wtedy dzisiejszą Puszczę Niepołomicką nazywano Lasem Kłaj. Nazwa ta pojawiła się w wielu dokumentach  z roku 1242, 1262, 1270.

Po raz pierwszy z przemianowaniem nazwy z Lasu Kłaj na Las Niepołomicki spotykamy się
w dokumentach z czasów  Władysława Jagiełły z roku 1393.

Nazwa Kłaja zmieniała się w różnych wiekach i różnych dokumentach:

–  W 1415 roku występuje nazwa  de Clayge.
–  W 1435 de Claye.
–  W 1444 de Claya.
–  W 1494 de Claij.

Po I rozbiorze Polski Kłaj przeszedł na własność cesarstwa austriackiego.
Po kampanii napoleońskiej  ok. 1815 roku  w ramach austriackiej akcji osadniczej, osiedlono w Kłaju szereg rodzin niemieckich kolonistów.
W II Rzeczypospolitej Polskiej  od 1918 roku Kłaj wraz z powiatem bocheńskim należał do województwa krakowskiego.
Po II wojnie światowej w 1973 roku Kłaj został gminą , a w wyniku kolejnej reformy administracyjnej od 1 stycznia 1999 roku cała gmina Kłaj weszła w skład powiatu wielickiego.

Życie  miejscowej ludności.

Ludność tutejsza zajmowała się głównie rolnictwem, hodowlą bydła i leśnictwem. Żyło się bardzo biednie. Na przednówku wielu cierpiało głód. Sytuacja zmieniła się diametralnie w II połowie XIX wieku. W 1856 roku zbudowano linię kolejową z Krakowa do Dębicy. Miejscowa ludność znalazła dodatkowe źródło utrzymania.  Poprawiły się znacznie warunki życia mieszkańców.

 Szkolnictwo

Po uzyskaniu przez Galicję autonomii  w 1848 roku nastąpiło ożywienie oświatowe. Ustawa  z 25 maja 1873 roku  wprowadziła powszechny obowiązek szkolny dla dzieci w wieku 6 – 12 lat. Początkowo była to szkoła prywatna. Lekcje odbywały się w wynajętych izbach u gospodarzy. Nauka rozpoczynała się na początku zimy , a kończyła w marcu. Dzieci potrzebne były do prac w polu i gospodarstwie. W 1882 roku zbudowano dwuizbowa szkołę, do której uczęszczały miejscowe dzieci.

W  1914 roku budynek szkolny  został zajęty  przez wojska i bardzo zniszczony. Po zakończeniu wojny przez kilka lat dzieci uczyły się w domach prywatnych właścicieli,
a w 1920 roku nauka odbywała się już w nowym budynku.

W 1924 roku utworzono w Kłaju szkołę 7-klasową. W lutym 1938 roku szkołę w Kłaju przemianowano na Publiczna Szkołę Powszechną  Stopnia III.

Po II wojnie światowej nauka w zniszczonej szkole mogła się odbywać dopiero od 25 stycznia 1945 roku. W latach 1975 -1977 przeprowadzono kapitalny remont i dobudowano nowe skrzydło, w której pomieściło się kilka sal lekcyjnych.  Od roku 1977 szkoła w Kłaju stała się Zbiorczą Szkołą Gminną, następnie była to Szkoła Podstawowa w Kłaju i Gimnazjum w Kłaju. Obecnie jest to Szkoła Podstawowa im. księdza Jana Twardowskiego w Kłaju.

 Parafia w Kłaju

 W  1914 roku  oddano wiernym  niewielki  drewniany  kościółek. 18 czerwca 1967 roku  ks. abp  Karol Wojtyła poświęcił nowy, murowany kościół pod wezwaniem św. Józefa Robotnika w Kłaju.

 Administracja

 Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w powiecie bocheńskim utworzono zbiorową gminę w Targowisku, w jej skład weszły gromady: Targowisko, Kłaj, Łężkowice, Książnice, Grodkowice, Brzezie, Łysokanie, Szarów, Dąbrowa, Staniątki, Podłęże.

Mieszkańców Kłaja spotkał zawód, gdyż oni ubiegali się o to, żeby siedzibą administracji była ich gromada. Argumentowali, że Kłaj posiada najwięcej ludności,   najbardziej rozwinięte życie społeczno-kulturalne, dobrą komunikację, 7-klasową szkołę, pocztę, stację kolejową, jednostkę wojskową, leśnictwo, tartak i ożywione życie gospodarcze. Argumenty nie przekonały ustawodawcy.

Po wyzwoleniu nadal istniała gmina Targowisko, ale z siedzibą w Szarowie. Taka sytuacja trwała do roku 1962, kiedy Targowisko przeszło do Gromadzkiej Rady Narodowej w Kłaju.

Od roku 1973 Kłaj stał się siedzibą Gminy Kłaj do której należą sołectwa: Targowisko. Łężkowice, Szarów, Dąbrowa, Brzezie, Łysokanie, Brzezie, Grodkowice, Gruszki.

W Kłaju znajduje się wiele ważnych instytucji i organizacji m. in:

– Urząd  Gminy
– Szkoła Podstawowa
– Apteki
– Przedszkole
– Poczta
– Niepubliczny Ośrodek Zdrowia.
– Spółdzielnia Handlowo Usługowa
– Straż Pożarna
– Garnizon Wojskowy
– Gminne Centrum Kultury